علامت تجاری و نام دامنه

از شایع ترین روش های سواستفاده از علائم تجاری متعلق به غیر استفاده از علامت مزبور به عنوان نام دامنه است. نام دامنه (همانطور که بزودی و بنحو مبسوط مورد بررسی قرار خواهیم داد) کارکردی دوگانه دارد: هم نشانی یک پایگاه اینترنتی محسوب می شود و هم نام و معرف آن است.

بنا به دلایل عدیده، که بررسی آن ها از این مجال بیرون است، باید گفت صرف نظر از اینکه نام دامنه خود مستقلا به عنوان یک قسم نوین از حقوق (حقوق مالکیت فکری) قابل حمایت بوده و چالش های حقوقی خاص و درون حوزه ای خود را دارد، عملا بیشترین تنش را با نام ها و علائم تجاری یافته است که در اینجا ما قصد داریم که به فرض اخیر ( تنش با علائم تجاری) بپردازیم. البته پیش از ورود به این مباحث لازم است دو نکته را خاطر نشان سازیم.
اول: اصولا تجار و دارندگان بنگاه های تجاری و خدماتی و حتی اداری، بیش از هرچیز به ثبت نام دامنه ای مشابه علامت (یا نام) تجاری خود رغبت دارند و ثبت نام دامنه های غیر مشابه یا نام دامنه های غیر مرتبط با این علائم را بعنوان گزینه های بعدی مدنظر قرار می دهند. علت این علاقه نیز روش جستجوی کاربران و موتور های جستجو است. زیرا از نظر تحلیل روانشناسانه رفتار های کاربران، این واقعیت ثابت شده است که وقتی کسی نشانی اینترنتی سایت مورد نظر را نمی داند سعی می کند یا آن را حدس بزند یا اینکه از موتور جستجو کمک بگیرد. در صورت نخست معمولا کاربران چنین فرض می کنند که نام دامنه موسسه یا شرکت مورد نظر همان نام یا علامت تجاری آنست. مثلا کسی که به دنبال سایت شرکت سونی یا فیلیپس است اولین چیزی که به ذهنش خطور می کند اینست که نام دامنه sony.com یا PHILIPS.com را امتحان کند که در اغلب موارد نیز (بخصوص در مورد تجار یا شرکت های معتبر) این حدس صحیح است. در مرحله بعد هم که از موتورهای جستجو کمک می گیرد نحوه چینش نتایج جستجو از سوی این موتورهای جست و جو عملا به گونه ای است که ساده ترین و سلیس ترین نتایج جستجو ابتدا نمایش داده می شوند که حاوی پیشوند، پسوند یا حتی نتایجی که در محتوای خود حاوی کلید واژه جستجو هستند.
دوم: با توجه به اینکه در نظام نام های دامنه هنوز امکان استفاده از علائم و تصاویر و بخصوص اصوات و بوها و چنین نشانه هایی وجود ندارد و این نظام صرفا مبتنی بر استفاده از اعداد است لذا عملا مشکلات و چالش های مورد بحث منحصر به علائمی می شود که یا نوشتاری بوده و یا معادل نوشتاری دارند و علائم تجاری تصویری یا صوتی اولا و بالذات دچار چنین چالش هایی نخواهند شد.
به هر حال، تنش میان نام دامنه با علائم تجاری صور مختلفی دارد:
این چالش در درجه اول می تواند ناشی از این باشد که وجود دو علامت تجاری یکسان یا مشابه ولی معتبر در قلمرو دو نظام حقوقی امکان پذیر است و در پرتو اصل سرزمینی بودن علائم تجاری هر یک از این دو کشور خود معتبر بوده؛ بنحو مسالمت آمیز نیز به همزیستی می پردازند. حال اگر دارندگان هر دو علامت بخواهند که همان علامت (یا نام تجاری) خود را بعنوان نام دامنه (نشانی خود در اینترنت) برگزینند، خودبخود ممکن است تعارض پیش آید و از نظر فنی و بر اساس قاعده حق تقدم، فقط یکی از ایشان (اولی( موفق خواهد شد و دیگری از این حق محروم شده و ممکن است اقدام به طرح دعوا کند زیرا خود را برای استفاده از آن نام محق می داند.
البته مشکل دارندگان علائم تجاری در فضای تبادل اطلاعات به همین جا ختم نمی شود و ممکن است شخصی بدون آنکه علقه یا رابطه حقوقی مشخص و تعریف شده ای با یک علامت تجاری داشته باشد قبل از اقدام دارنده آن علامت برای ثبت نام دامنه ای معادل علامت تجاری خود، اقدام به ثبت کردن نام دامنه ای کند که عیننا معادل علامت تجاری تاجر است. هدف چنین شخصی ممکن است تحصیل منافع مادی (مطالبه وجه در قبال استرداد نام دامنه) یا ضربه زدن به تجارت تاجر رقیب از طریق بدنام کردن علامت وی در سایتی که راه اندازی می کند یا بلوکه کردن آن نام دامنه برای تجدید بازار مجازی برای تاجر و .... باشد.
تفاوت این دو قسم در این نکته خلاصه می شود که در فرض نخست ممکن است که هر دو طرف اختلاف نسبت به علامت تجاری موضوع دعوا حق مشروعی داشته باشند ولیکن در فرض اخیر، علی الفرض، شخصی که اقدام به ثبت برند به عنوان نام دامنه نموده است، هیچ گونه علقه یا حق مشروعی نسبت بدان ندارد. به این دو شق باید صورت سومی از اختلاف را نیز افزود و آن فرضی است که شخصی اقدام به ثبت نام دامنه ای می کند که با نام دامنه مشهور دیگر جز در پسوند (نام دامنه سطح بالا) تفاوت دیگری ندارد.