تشابه شرکت نسبی و شرکت تضامنی
مطالعه مقررات قانون تجارت راجع به این شرکت نشان می دهد که به جز چند نکته مختصر، مواد و مقرراتی که حاکم بر شرکت تضامنی است بر شرکت نسبی نیز حاکم است. در واقع، از تلفیق مواد 185 و 189 قانون تجارتن به این نکته پی برد که شرکت نسبی با شرکت تضامنی دارای نقاط مشترک زیر است:
1.شرکت نسبی زمانی تشکیل می شود که تمام سرمایۀ نقدی تأدیه و سهم الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد؛ چیزی که در مورد شرکت تضامنی نیز صدق می کند(ماده 185 ناظر به ماده 118 ق.ت).
2. در شرکت نسبی نیز منافع به نسبت سهم الشرکه بین شرکا تقسیم می شود، مگر آنکه شرکتنامه غیر از این ترتیب را مقرر داشته(ماده 185 ناظر به ماده 119 ق.ت).
3. در شرکت نسبی شرکا باید لااقل یک نفر را از میان خود یا خارج به سمت مدیری معین کنند که حدود مسئولیت آنها مشابه مدیران شرکت تضامنی است(ماده 185 ناظر به مواد 120 و 121 ق.ت).
4. در شرکت نسبی نیز اگر سهم الشرکه یک یا چند نفر از شرکا غیر نقدی باشد باید سهم الشرکه مزبور قبلاً به تراضی تمام شرکا تقویم شود(ماده 185 ناظر به ماده 122 ق.ت).
5. شرکای شرکت نسبی نیز نمی توانند سهم الشرکه خود را به دیگری منتقل کنند، مگر با رضایت تمام شرکا(ماده 185 ناظر به ماده 123 ق.ت).
6. موارد انحلال شرکت نسبی، تبدیل شرکت، تغییر شریک (بر اثر خروج، فوت یا محجوریت یکی از شرکا) و ادامه حیات شرکت نسبی، جز آنچه در بخش سوم این فصل خواهد آمد، مانند شرکت تضامنی است(ماده 189 ناظر به مواد 126 الی 136 ق.ت).
درباره این مسائل هنگام بحث در مورد شرکت تضامنی به طور مفصل صحبت کرده ایم و چون در شرکت نسبی نیز ویژگی خاصی علاوه بر آن وجود ندارد، از بحث مجدد در این باره خودداری می کنیم. اما نقاط اشتراک شرکت نسبی شرکت تضامنی در موارد مندرج در مواد 185 و 189 خلاصه نمی شود و در واقع:
اولاً، مانند شرکت تضامنی مادام که شرکت نسبی منحل نشده، مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید. بنابراین، طلبکاران شرکت نمی توانند برای مطالبه طلب خود از شخص حقوقی، به شرکا مراجعه کنند.
ثانیاً، شرکت نسبی، مانند شرکت تضامنی، فقط برای امور تجارتی تشکیل می شود و بنابراین، اگر شرکتی با مسئولیت نسبی شرکا برای امور غیر تجارتی تشکیل شده باشد، تابع قواعد حقوق مدنی است.
ثالثاً هر فرد جدیدی وارد شرکت نسبی شود، مسئولیتش نسبت به قروضی که قبل از ورود او برای شرکت ایجاد شده است هم برقرار خواهد شد. ماده 188 قانون تجارت که این قاعده را بیان می کند، به شریک شرکت نسبی عنوان «ضامن» داده است. به نظر می رسد که استعمال لفظ «ضامن» برای شرکای نسبی صحیح نیست؛ چه در قانون تجارت هر جا که صحبت از شریک ضامن است، منظور شریکی است که به صورت تضامنی مسئول است؛ یعنی مسئولیتش نامحدود و برای تمام دیون شرکت است، در حالی که شریک نسبی چنین مسئولیتی ندارد. به هر حال، قسمت اخیر ماده 188، مانند آنچه در مورد شرکت تضامنی گفته شد، مقرر می کند که شرکا نمی توانند خلاف مفاد آن را در قرارداد خود بگنجانند و اگر چنین کنند، توافق به عمل آمده فقط نسبت به خود آنها مؤثر است، نه نسبت به اشخاص ثالث.