منظور از ماهیت حقوقی نام تجارتی چه گونه حقوقی است؟ آیا این حق فقط یک حق یا امتیاز فردی و شخصی است و ارزش و اعتباری صرفا معنوی در حدود ارزش نام خانوادگی افراد دارد؟ یا این که نام تجارتی دارای ارزش اقتصادی مشابه ارزش اقتصادی اشیاء مادی است یا علاوه بر ارزش مادی ارزش معنوی نیز دارد؟ به تعبیر دیگر آیا حقوق مربوط به نام تجارتی ، همانند حقوق ناشی از علائم تجارتی و علائم صنعتی و مارک های تولیدی یا اختراعات است و در ردیف حقوق مزبور قرار دارد یا خیر؟
حکم صریحی که روشنگر این مسئله باشد در قوانین ایران و بسیاری از کشورهای جهان از جمله در حقوق فرانسه وجود ندارد. در ماده 579 قانون تجارت ایران پیش بینی شده است که اسم تجارتی قابل انتقال است و در ماده 580 همین قانون آمده است که مدت اعتبار ثبت اسم تجارتی پنج سال است.
از مواد مذکور نمیتوان حکم صریحی در زمینه ماهیت نام تجاری استنباط کرد. هر چند از ماده 579 داشتن ارزش مادی و مالی نام تجارتی قابل استنباط است زیرا انتقال نام تجاری ممکن است معوض باشد.
رویه قضایی فرانسه در زمینه ماهیت حقوقی نام تجارتی بر این است که حقوق مربوط به نام تجارتی ، حق مالکیت غیر مادی است. به تعبیر دیگر رویه قضایی فرانسه حق بر نام تجارتی را در واقع حق مالکیت میشناسد ولی این مالکیت را مالکیت غیر مادی میداند.
در دکترین و نظرات حقوقی نیز بسیاری از حقوق دانان و مولفان برای نام تجارتی ارزش حق مالکیت قائل هستند و معتقدند که نام تجارتی از نظر ماهیت در جای گاه مالکیت غیر مادی قرار دارد و باید آن را جزء حق کسب و پیشه تاجر قرار دارد.
بند دوم ماده اول قرارداد پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی سال 1883 نام یا اسم بازرگانی را از جمله موضوعات مورد حمایت مالکیت صنعتی پذیرفته است. بنابراین تردیدی نیست که اسم بازرگانی ماهیتی مالکانه دارد و حقوق ناشی از حق مالکیت است و دارای اوصاف و خصوصیات مالکیت غیر مادی حقوق ناشی از حق مالکیت و دارای اوصاف و خصوصیات مالکیت غیر مادی است هرچند در قوانین ایران و بعضی کشورها صراحتا اسم بازرگانی عنوان مالکیت صنعتی یا مالکیت غیر مادی به خود نگرفته است ولی در برابر رقابت مکارانه ولو اسم بازارگانی به ثبت نرسیده باشد، طبق ماده 8 کنوانسیون پاریس که ایران در تاریخ 14 اسفند ماه 1337
به این کنوانسیون ملحق شده است، اعتبار دارد و تاجر حق اقامه دعوی و جلوگیری از این گونه رقابتها و معارضه با آن ها را خواهد داشت هرچند به علت عدم ثبت ابطال نام تجارتی طرف مقابل را از دادگاه خواستار شود.(ماده 578 قانون تجارت ایران ) .
با توجه به مطالب عنوان شده ، نظر به این که نام تجارتی نوعی امتیاز اقتصادی است و این امتیاز در ردیف حق کسب و پیشینه قرار دارد، حمایت جدی قانونی از نام تجاری و این امتیاز در ردیف حق کسب و پیشه قرار دارد، حمایت جدی قانونی از نام تجاری در جهت مبارزه با رقابتهای مکارانه و غیر شرافتمندانه عده ای فرصت طلب ، نقش اساسی و بنیادی خواهد داشت ، بنابراین به نظر میرسد اجباری شدن ثبت نام تجاری اقدام مفید و موثری خواهد بود؛ زیرا ثبت نام تجاری که سبب ایجاد امتیاز انحصاری اقدام مفید وموثری خواهد بود؛ زیرا ثبت نام تجاری مشابه در زمینه فعالیت های تجاری هم سان را خواهد داد، هرچند نام تجاری جدید با نام یا نام خانوادگی تاجر بعدی انطباق داشته باشد. در این صورت راه سوء استفاده از نام تجاری معتبر مسدود خواهد شد.