الف- کلیات
ماده1- شرکتهای تعاونی به لحاظ نوع فعالیت به دو دسته تقسیم می‌شوند
الف – شرکت تعاونی تولید: شرکتی است که به منظور اشتغال اعضاء در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت، معدن، عمران شهری و روستایی و عشایری و نظایر اینها فعالیت می‌نماید
ب- شرکت تعاونی توزیع: شرکتی است که در امور مربوط به تهیه و توزیع کالا، مسکن، خدمات و سایر نیازمندیهای اعضاء فعالیت می‌نماید.
تبصره- در شرکت تعاونی، تعدد نوع و موضوع فعالیت با ارائه طرح پیشنهادی مجاز است.
ماده2- شرکتهای تعاونی به لحاظ عضویت به دو دسته تقسیم می‌شوند.
الف- شرکت تعاونی عام: شرکتی است که عضویت در آن برای همه آزاد می‌باشد و موسسین یا شرکت باید برای تأمین قسمتی از سرمایه اولیه و یا افزایش سرمایه شرکت سهام آنرا به عموم عرضه نمایند.
ب- شرکت تعاونی خاص: شرکتی است که عضویت در آن منحصراً برای گروهی خاص از قبیل : کارگران، کارمندان، کشاورزان، دانشجویان، ایثارگران، زنان، مشاغل خاص و نظایر اینها آزاد باشد، بدیهی است تعاونی موظف به پذیرش متقاضیان واجد شرایط بوده و از این نظر محدودیتی برای عضویت وجود ندارد.
تبصره1- در تابلوها و سربرگهای شرکتهای تعاونی ذکر عنوان «تعاونی» ضروری است و باید بطور خوانا قید شود. تبصره2- برای واحدهای صنفی شهرستانها و برای هر واحد کارمندی و کارگری فقط یک شرکت تعاونی در هر موضوع فعالیت تشکیل می‌شود.
تبصره3- شرکتهای تعاونی با بیش از 500 عضو و اتحادیه‌هایی که تعداد اعضاء تعاونیهای عضو آنها مجموعاً بیش از 2000 عضو باشد، «تعاونی بزرگ» محسوب می‌شوند.
ماده 3- در انواع شرکتها و اتحادیه های تعاونی تعداد اعضاء در زمان ثبت و دوران فعالیت باید طبق طرح تأسیس و تغییرات بعدی آن بوده و رعایت مورازد زیر الزامی است.
الف) حداقل تعداد اعضاء در زمان ثبت و دوران فعالیت شرکتهای تعاونی نباید از 7 نفر عضو کمتر باشد
ب) در شرکتهای تعاونی اشتغالزا که به منظور ایجاد اشتغال تولیدی یا خدماتی با استفاده از کمکهای دولتی برای اعضاء تشکیل می‌شوند . تعداد اعضاء بایستی حداقل معادل 50% مشاغل دائمی طرح تعاونی باشد.
ج) در شرکتهای تعاونی که بدون استفاده از کمکهای دولتی و یا با هدف سرمایه گذاری تشکیل می شوند و حداقل 50% سرمایه گذاری طرح توسط اعضاء تأمین می‌گردد. رعایت بند (ب) الزامی نمی‌باشد.
د) حداکثر تعداد اعضاء در تعاونیهای مسکن (تأمین مسکن اعضاء) متناسب با اهلیت ( دانش و تجربه) مدیران تعاونی بنابه تشخیص ادارات کل تعاون تعیین می‌گردد.
هـ) رعایت تبصره 2 ماده 2 دستورالعمل تشکیل تعاونیها درخصوص تعاونیهای فوق الذکر الزامی نمی‌باشد.
ماده4- تعیین میزان سرمایه و ارزش سهام بعهده هیأت مؤسس تعاونی است و میزان آن در اساسنامه مصوب ذکر خواهد شد. بدیهی است هر تعاونی وقتی تشکیل و ثبت میشود که حداقل یک سوم سرمایه آن تأدیه و چنانچه بصورت نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشد.
تبصره1- در شرکتهای تعاونی سرمایه‌گذاری حداقل میزان سرمایه 000/000/000/1 ریال تعیین می‌گردد.
تبصره2- اعضای تعاونی مکلفند مبلغ تعهد شده سهم خود را ظرف مدت مقرر در اساسنامه که نباید از دو سال بیشتر باشد تادیه نمایند.
ماده5- سهم اعضاء درتأمین سرمایه تعاونی برابر است مگر اینکه مجمع عمومی تصویب نماید که برخی از اعضاء سهم بیشتری خریداری نمایند. در این صورت حداکثر میزان سهم هر عضو نباید از 30 درصد کل سرمایه تعاونی تجاوز نماید.
ماده6- اتحادیه تعاونی با عضویت شرکتهای و تعاونیهای داوطلب و با حداقل 7 عضو که دارای موضوع فعالیت واحد باشند در سطح شهرستان یا استان تشکیل می‌شوند.
تبصره1- شرکتهای تعاونی و اتحادیه‌های استانی می‌توانند نسبت به تشکیل اتحادیه‌های مرکزی اقدام نمایند.
تبصره2- هر شرکت تعاونی می‌تواند فقط عضو یک اتحادیه شهرستانی، استانی و یا مرکزی باشد، در هر حال عضویت در بیش از یک اتحادیه، برای شرکت تعاونی با تعدد موضوع فعالیت بلامانع است.
تبصره3- تشکیل اتحادیه مرکزی با مجز وزارت تعاون خواهد بود.
تبصره4- اعضای هیات مدیره اتحادیه از نمایندگان تعاونیهای عضو و به عنوان شخص حقیقی و اعضای هیات بازرس اتحادیه‌از نمایندگان تعاونیهای عضو و یا سایرین تعیین می‌شوند.
تبصره 5- حداقل تعداد اعضاء اتحادیه‌های سراسری در زمان ثبت و دوران فعالیت 15 عضو تعیین می‌گردد. اعضاء اتحادیه‌های سراسری، اتحادیه‌های استانی می‌باشند.
در شرایط خاص که تشکیل اتحادیه سراسری ضروری است و تعداداعضاء به حد نصاب نمی‌رسد، تشکیل اتحادیه با مجوز وزیر تعاون و رعایت حداقل قانونی بلامانع است.